Даниела Андоновска-Трајковска ја доби наградата Ацо Шопов во 2021 година, за збирката Математичка поезија, Скопје,  Култура, 2003

Даниела Андоновска-Трајковска, добитник на наградата Ацо Шопов за 2020 година

Критика објавена во 24 часа:

Во издание на Центарот за култура и културолошки студии (ЦККС) неодамна излезе од печат книгата на Даниела Андоновска – Трајковска „Математичка поезија“. Станува збор за книга поезија во која се споени јазикот на математиката и јазикот на поезијата.

-Книгата е дефинитивно нешто ново во македонската современа поезија. Поетесата Даниела Андоновска-Трајковска создала лирски јазик во јазикот на математиката. Со еден сосема оригинален манир на поетската анимација таа ни зборува за животот со сите свои парадокси. Нејзиниот израз е стегнат и поливалентен, бидејќи таа гради бескрајна приказна во стихот. Таа никогаш не ја покажува страната во која е содржано премолченото, страната со зборовите коишто ни лебдат над глава како облачиња над дробната црта или над куќата без гласни жици, но затоа пак одеднаш ни кажува за сите нешта кои не сакаме да ни ги одземат, објаснува издавачот.

Од ЦККС појаснуваат дека песните се отворени и достапни, разбирливи и приемчиви, но, како што велат, има и запрепастувачки песни-минијатури кои шокираат со грандиозноста на мислата, а кои значенски едначат со суштинско-сврзувачките симболи во кодификацијата на математичкиот јазик.

-Даниела Андоновска – Трајковска ги повлекува рационалните и ирационалните вредности на Фибоначиевата низа во спектрумот на текстуални геометриски тела-песни за да го демистифицира човекот не само од аспект на антрополошки емпириски и логички позитивизам, туку и од аспект на еден прагматичен светоглед, велат од ЦККС.

***

Критика објавена на fakulteti.mk:

Освен што со математички симболи испиша поезија, животот го раскажа на несекојдневен, а толку реален начин преку „Електронска крв“

Напишала 33 песни за едно деноноќие. Моќта на нејзината поетска реч е уште поголема ако се знае дека емоциите, секојдневните ситуации, идеи и парадокси на живеењето ги прикажа преку геометриски тела, аритметички операции, множества, Хи-квадрати, Т-тестови, квартили, Фибоначиеви низи… Професорката по методика од областа на јазикот и литературата на Педагошкиот факултет во Битола, д-р Даниела Андоновска-Трајковска. го искористи математичкиот јазик за да создаде попрецизен и полуциден поетски израз. Тоа е обележјето на нејзината нова збирка песни „Математичка поезија“, создадена за еден месец, објавена од Центарот за култура и културолошки студии од Скопје. Често математика и јазикот се два различни света, но таа во поезијата ги спои во еден.

Живот изразен преку Хи-квадрати, множества и аритметички операции

– „Математичка поезија“ е напишана за релативно кратко време, за еден месец и тоа без претходно подготвен план или идеја за користење на математичкиот јазик како поетски код, иако потоа во неколку наврати, сѐ додека не излезе книгата од печат, им се навраќав на тие песни и ги коригирав, а некои од нив и не постојат бидејќи ги уништив. Инспирацијата беше толку интензивна, што се случи во едно деноноќие да создадам 33 песни – без претходно истражување и едуцирање дополнително во математичката наука. Повеќе како несопирлив порив и возбуда поради откривање на еден нов и невообичаен начин на поетска комуникација со читателот – вели Андоновска-Трајковска.

Освен што со математички симболи испиша поезија, животот го раскажа на несекојдневен, а толку реален начин преку „Електронска крв“, збирка од 54 песни, за која лани ја доби наградата на книжевниот фестивал „Караманови средби“.

Живееме секој во своето аутистично време во кое доброволно се обезглавуваме за да ги поставиме нашите глави на „Инстаграм“, за лозинките со кои се заклучуваме сами, за маргината која го кажува тоа што власта го премолчува, за РАМ-меморијата на нашето скиселено време, за мегапикселите со кои сме знајни, но не и мудри, за чипуваната демократија која ја носиме во џебот, за машината за леб која нѐ храни со глутен и со адитиви со ознака Е-215, за електронскиот живот во книгата со маски каде што сите имаат селфи со duck face на очајот, за општеството во кое сѐ е на попуст, но само душата е вистински намалена. Но, и за љубовта која симболично е претставена преку крвта која е и електронска и пулсирачки топла и која синхрониски и дијахрониски нѐ поврзува и поради која не губиме надеж дека ќе нѐ биде како човештво – вели поетесата.

Предавајќи методики од областа на јазикот и литературата во време кога светот се стреми кон изучување на математика и информатика, таа со предавањата и творбите кај младите ја поттикнува љубовта кон пишувањето. А математика и книжевност ги доведува до синергија.

Секое општество што се стреми кон сопствен развој, но и развој на личноста на поединците, ги развива еднакво и јазичните и математичките компетенции, а во поново време и информатичките поради дигитализацијата на сите сегменти од живеењето. Сепак, да не заборавиме дека јазикот е дел и од културата и е еден од основните показатели на самобитноста на еден народ и мора да му се даде примарно место, а и сите општествени контексти, па дури и дигиталните и математичките, се јазични пред сѐ, што значи дека тие не се во коализија, туку во синергија – вели таа.

Нејзината поезија е преведена на 16 јазици

Андоновска-Трајковска беше меѓу иницијаторите за создавањето на универзитетскиот литературен клуб „Дениција ПФБТ УКЛО“ со седиште на Педагошкиот факултет со цел поттикнување на креативното пишување меѓу студентите и промоција на книжевните вредности во рамките на универзитетот, но и пошироко. Денес клубот не постои, но од пред неколку години функционира Центарот за литература, уметност, култура, ораторство и јазик и на тој начин се обезбеди континуитет на таа дејност.

– Верувам дека поезијата може да го промени светот на начин што не е насилен, како што е случај со класичните револуции кои го менуваат поредокот користејќи оружје. Наспроти тоа, поезијата е љубов која го менува светот со тоа што го буди детето во човекот. Душата на детето е чиста и неизвалкана од општествените матрици во кои ние, возрасните, ги вкалапуваме нашите деца за да не бидат свои ако сакаат да се интегрираат во средината и да бидат успешни, дури и по цена да излажат и да измамат, бидејќи во светот во кој сите лажат и се лицемерни, душата е продадена или изгубена. Поезијата му го враќа на човештвото токму тоа – душата – вели професорката.
Андоновска-Трајковска е редовен професор на повеќе од седум предмети во сите три циклуси од високото образование, национален обучувач на наставници, ментор за докторски и магистерски тези, со објавени над сто научни трудови, учесник во европски проекти од областа на образованието, уредник на списанија… Има објавено осум збирки песни, збирка раскази, песнарки за деца и има освоено повеќе награди. Нејзината поезија е преведена на 16 странски јазици, меѓу кои и кинески, арапски, виетнамски, италијански, романски, украински, полски, узбекистански, бенгалски, турски и други.

***

Интервју за Шеталиште по повод наградата Ацо Шопов

Добитник на наградата „Ацо Шопов“ за 2020 година која ја доделува Друштвото на писатели на Македонија е д-р Даниела Андоновска-Трајковска, за поетската книга „Математичка поезија“. Даниела Андоновска-Трајковска е поет, прозаист, книжевен критичар, доктор на науки по педагогија во областа на методиките и редовен професор по методика од областа на јазикот и литературата на Педагошкиот факултет – Битола, Универзитет „Св. Климент Охридски“ – Битола. По повод дибивањето на оваа престижна награда, поразговаравме со неа за тоа колку и значи оваа награда, за самата збирка, како и за идните планови.

Шеталиште: Колку ти значи добивањето на оваа награда?
Даниела Андоновска-Трајковска: Наградата „Ацо Шопов“ е највисоко признание за поезија што го доделува Друштвото на писатели на Македонија, а со тоа претставува една од најзначајните награди за поезија во нашата земја. Оваа награда ја добиле грандиозни фигури од македонската книжевна сцена кои оставиле траен белег во нашата култура воопшто, како што се: Матеја Матевски, Михаил Ренџов, Гане Тодоровски, Радован Павловски, Анте Поповски, Катица Ќулавкова, Веле Смилевски, Братислав Ташковски и други, така што ја доживувам пред сѐ како обврска и како поттик да се надминувам себеси во секој иден проект.

Шеталиште: Колку вкупно награди имаш добиено?
Даниела Андоновска-Трајковска: Имам добиено неколку значајни награди за моето творештво и тоа: Носиде (Италија, поддржана од УНЕСКО, 2011), „Празник на липите“ за необјавена песна доделена од Друштвото на писатели на Македонија во 2018, „Крсте Чачански“ за проза доделена од „Бран“, Струга во 2019, „Караманов“ за поетската книга „Електронска крв“ доделена од Советот на 46. Караманови средби во 2019, Македонска книжевна авангарда што ја доделува Фондацијата за културна и научна афирмација и презентација Македонија презент од Скопје во 2020 за книгата „Куќа на контрасти“, Abduvali Qutbiddin што ја доделува книжевното списание “Book World” од Узбекистан во 2020 и оваа награда за поезија „Ацо Шопов“ за најдобра поетска книга објавена во 2020 која е и највисоко признание што до сега сум го добила за моето творештво, а го доделува Друштвото на писатели на Македонија.

 

Шеталиште: Кажи ни нешто за книгата Математичка поезија, необична комбинација која интригира. Колку лесно или тешко беше да се спојат?

Даниела Андоновска-Трајковска: Иако книгата е објавена во 2020 година, првата математичка песна ја напишав во 2015 година, а се вика „Очовечени темиња“. Во таа песна кругот станува триаголник, а неговите темиња се во динамичен однос и се трансформираат станувајќи векторски величини кои се менуваат и прават дисторзија на просторот мултиплицирајќи се и движејќи се во различни правци, а сепак се укотвени во нивните упоришни точки. Таквата персонификација во суштина го преставува човекот низ историјата кој повторувајќи се и умножувајќи се во времето и просторот станува апсолут кој се раскажува со секоја човечка животна драма која е динамична, но сепак има свое упориште во местото во кое се раѓаме и кое цел живот нѐ влече без разлика колку сме оддалечени од него. На тој начин математичкиот јазик станува лирски код, а математиката и поезијата се во симбиотичко-семантичка врска со изразена мисловност и емоционалност.
Тука точката станува симбол за прапочетокот, правата и рамнината – за спацијално-темпоралните карактеристики на човекот, геометриските фигури – за различните контексти во кои се наоѓаме и кои нѐ определуваат како личности, аритметичките операции – за човековото приближување до својата сушност преку интеракција со себе и со Другите, Фибоначиевата низа и Божествената пропорција преку бројот 1.618 станува симбол за универзалната и безусловната љубов, за човекот како биолошко, но и социјално суштество, а оттука и за човекот како естетски субјект кој ја создава и својата опредметена, но и својата духовна стварност.
Песната не е просто спојување на зборови или случајна комбинаторика, ниту пак е само резултат на когнитивен процес од повисок ред. Песната е сезнаечка и сеприсутна и треба да се наслушне, бидејќи постои и тогаш кога не е создадена. Поетот ја препознава нејзината акустика и семантика, но и нејзината просторна зафатнина, прави нејзина интро-интеграција така што се поврзува со своето Јас, но и Јас на своите културни предци откинувајќи ги зборовите од телото на јазикот, а потоа – екстра-интеграција, повторно поврзувајќи ја со надворешната опстојба на духот на тој начин што зборовите се препознаваат како да се сродни души кои не можат еден без друг. Така таа станува нешто што е сѐ во едно: естетика, идеја и емоција која се ослободува во просторот на идеите за да стане мотивиран актант – носител на предикација со бесконечна можност на импликации врз читателот.

 

Шеталиште: Што подготвуваш во моментов?
Даниела Андоновска-Трајковска: Во моментов работам на книга со раскази, а планирано е оваа година да излезе моја нова поетска книга и една книга со литературни критики.

Шеталиште: Кажи ни нешто за твојот опус, колку книги имаш напишано, кога е издадена првата книга.
Даниела Андоновска-Трајковска: Имам објавено 8 поетски книги и тоа: „Збор за зборот“ (со Златко Жоглев и Гордана Стојаноска во издание на Матица, Скопје, 2014), „Поема за маргините“ (со Гордана Стојаноска, Македонско научно друштво – Битола, 2015), „Црна точка“ (Друштво на писатели „Битолски книжевен круг“ – Битола, 2017), „Стапалки“ (Македонско научно друштво – Битола, 2017), „Три“ (Современост, Скопје, 2019), „Куќа на контрасти“ (Матица македонска – Скопје, 2019), „Електронска крв“ (Центар за култура „Ацо Караманов“ Радовиш, 2019) и „Математичка поезија“ (Центар за култура и културолошки студии – Скопје, 2020), една збирка раскази „Кафе, чај и црвено небо“ (Бран, Струга, 2019), две меѓународни публикации за водачи во образованието (Амстердам и Скопје, 2013) и еден универзитетски учебник во 2019 година со наслов „Критичка писменост“ во издаваштво на Педагошкиот факултет – Битола, Универзитет „Св. Климент Охридски“ Битола каде работам како редовен професор по група предмети од областа Методика.

 

Во продолжение уживајте во дел од нејзината поезија:

ЖИВОТ НА ЕДНА ПРАВА
многу луѓе цел живот живеат на една права

стануваат во 6
со солени точки во очите
одат на работа во 7 и 30
со периферни агли во мислите
во 10 и 30 пијат кафе
– окото на ѕидот им ги брои
степените
во 16 се враќаат дома
– на чекор поблиску до нулата
во 17 играат пинг-понг
на трепезариската маса
– играта се умножува во огледалото
а зборовите паѓаат под дробната црта
во 18 ги кријат остатоците од своите поделени мисли
во 20 плачат по изгубениот ден и си ветуваат дека
од утре ќе почнат да дишат во повеќе од две димензии
во 22 заспиваат на X-оската пред телевизорот
во 03 се преместуваат во спалната соба
и таму ја продолжуваат правата
од една точка до друга
од една отсечка до друга

многу луѓе не знаат дека цел живот живеат
само на една права

АГЛИТЕ ВО НАШИТЕ ЖИВОТИ
кога ќе узрееме како колинеарни точки
во матката на векот
и кога нултиот агол ќе си го напипа пулсот на раката
остриот агол почнува да нѐ раѓа во светот
кој нема агли – но ние тоа не го знаеме
и во сѐ гледаме искршени линии

ја измислуваме теоријата на еволуцијата
за да преживееме во централниот агол
на нашата смрт

цел живот фрламе остри агли
на највисоката планина
а потоа во рацете на Сизиф
како топки се тркаламе на подножјето
– и тогаш сите агли се на наша страна
зашто во нас се сите 360 степени
а ние токму тогаш стануваме депресивни
бидејќи од паѓањето не го гледаме кругот

СИНУС: приказна за дробната црта
1.
зборовите што не си ги кажуваме
над главата ни лебдат
како облачиња празни над дробната црта
над куќата без гласни жици
над страната која никогаш не ја покажуваме
иако в очи ѝ гледаме

2.
зборовите што ги премолчуваме
сакаме да си ги кажеме одеднаш
но се плашиме дека ќе ни го земат
тоа што никогаш не било наше

3.
зборовите што ги закопуваме
еден ден ќе проговорат и ќе ни завртат грб
и секој од нас ќе си замине во своето време
за да ја раскаже приказната на свој начин
со свои зборови и со своја крв
и не ќе можеме да излеземе од неа
над дробната црта – таа
под дробната црта – ние
затворени во триаголникот на нашите раѓања

4.
еден ден како гром ќе нѐ погоди
приказната со нашите лица
и така слепи и глуви
не ќе знаеме каде навистина живееме
во јавето или во неговиот сон

5.
еден ден и зборовите што нѐ носат под јазикот
ќе ни се одмаздат и ќе нѐ плукнат како камче
и ќе нѐ заборават
а приказните ќе живеат во други ликови
кои нема да се убиваат едни со други
за да живее смртта во нив
и тогаш ќе се измислиме пак
скриени во облачиња
над дробни црти и во неми триаголници
сѐ дури не научиме
дека не треба да ја убиваме смртта
со ГМО, замрзнати јајце-клетки и депонирани сперматозоиди

 

БИОГРАФИЈА

Даниела Андоновска-Трајковска (3 февруари 1979, Битола, Р. Северна Македонија) е поет, прозаист, книжевен критичар, доктор на науки по педагогија во областа на методиките и редовен професор по методика од областа на јазикот и литературата на Педагошкиот факултет – Битола, Универзитет „Св. Климент Охридски“ – Битола. Акредитиран ментор е на магистерски и докторски студии со објавени над 100 стручни и научни трудови во референтни меѓународни публикации, учесник во значајни меѓународни образовни и научни проекти и национален обучувач за наставници. Била на повеќе студиски престои во странство и учествувала на бројни меѓународни конференции. Дел е од менаџерскиот тим на КОСТ-акцијата (COST – European Cooperation in Science and Technology) Transnational Collaboration on Bullying, Migration and Integration at School Level (EU) со седиште во Брисел како претставник на Р. Северна Македонија во кој учествуваат 38 земји членки (2019-денес).
Коосновач е на Универзитетскиот литературен клуб Дениција ПФБТ УКЛО, а иницијатор е и за создавањето на Центарот за литература, уметност, култура, ораторство и јазик на Педагошкиот факултет – Битола каде активно работи на проекти од областа на книжевноста.
Член е на Друштвото на писатели на Македонија (ДПМ), на Славјанската литературна и уметничка академија со седиште во Варна и на Битолскиот книжевен круг (БКК). Член е и на Македонското научно друштво (МНД) – Битола, каде во два мандати била претседател на Уредувачкиот совет. Сега е дел од управниот одбор на Друштвото како претставник од одделението за лингвистика и литература. Главен уредник е на списанијата „Раст“ (Битолски книжевен круг) и „Современи дијалози“ (Македонско научно друштво-Битола), „Книжевни елементи“ (Перус Артис), на циклусот поетски збирки со наслов „Збор во зборот“ и на неколку монографии.
Ги има објавено следниве книги поезија: „Збор за зборот“ (со Златко Жоглев и Гордана Стојаноска, Матица, Скопје, 2014), „Поема за маргините“ (со Гордана Стојаноска, Македонско научно друштво, Битола, 2015), „Црна точка“ (Битолски, книжевен круг, 2017), „Стапалки“ (Македонско научно друштво, Битола, 2017), „Три“ (Современост, Скопје, 2019), „Куќа на контрасти“ (Матица македонска, Скопје, 2019), „Електронска крв“ (Центар за култура „Ацо Караманов“ – Радовиш, 2019) и збирката раскази „Кафе, чај и црвено небо“ (Бран, Струга, 2019). Нејзината Добитник е на меѓународна награда Носиде, Италија (2011), награда од Друштвото на писатели на Македонија за најдобра необјавена песна на Празник на липите (2018), „Крсте Чачански“ за најдобра необјавена збирка раскази (2019), Националната награда Караманов 2019 за поезија, Македонска книжевна авангарда што ја доделува Фондацијата за културна и научна афирмација и презентација Македонија презент од Скопје (2020) за книгата „Куќа на контрасти“, Abduvali Qutbiddin што ја доделува книжевното списание “Book World” од Узбекистан во 2020 и „Ацо Шопов“ за најдобра поетска книга објавена во 2020 (ДПМ). Поезијата ѝ е преведена на многу светски јазици и објавена во реномирани книжевни списанија во земјата и странство.