This post is also available in: Serbian Croatian Bosnian

Поетскиот говор на Ацо Шопов*

Радомир Ивановиќ

„И како филозоф и како поет, Ацо Шопов го поима поетскиот говор како континуиран процес на сумирање знаци и значења, и тоа почнувајќи уште од првата фаза на неговото творештво, во која овој принцип е применет во својата најблага варијанта”, пишува српскиот литературен критичар Радомир Ивановиќ во овој текст објавен во 1986 година. „Оттаму забележливо е неговото настојување да создава претежно кратки форми (во збирката Слеј се со тишината преовладуваат лирските минијатури „Во тишина“, „Ах таа убавина“, „Кога ти е најтешко“, „Го барам својот глас“, „Јас и мојот пријател“, „Пријателство“, „Разделба“, потоа цел еден циклус под наслов „Минијатури“ во кој се поместени песните: „Ноќта“, „Лист“, „Штрк“, „Облак“, „Верглата“, „Залажување“, „На езеро“, „Лов на езеро“, „Излези“, „Обична улица“ и „Утре“), особено во раните песни кои во својата структура кријат елементи на импресионизам, а познато е дела импресионистите ги негуваа кратките форми. Во Филозофија на композоцијата, Едгар Алан По тврдеше дека предноста на кратката форми со состои во тоа што до крајот не избледува впечатокот од почетокот, односно во тоа што во неа се пројавува вкупноста на нејзиниот ефект.”

„Ако правилно ги толкуваме основните творечки намери на Ацо Шопов”, смета Ивановиќ, „ќе утврдиме дека под поетски говор тој ја подразбира севкупната вербална и невербална комуникација и значење. Поетскиот говор ја ослободува латентната енергија на зборовите, но истовремено ги антиципира и понатамошните изразни можности, оние што ќе се појават дури во иднина. (Рускиот писател Андреј Биели на таа тема накратко и ефектно запиша: ‘Современата уметност е свртена кон иднината, но таа иднина е скриена во нас’). Сега е појасно зошто одредени поети повеќе кореспондирале со своите наследници (пури и десетици децении подоцна) отколку со своите современици. Очигледно станува збор за поети од ковот на Ѓорѓе Марковиќ Кодер, во српската литература на пример, кој благодарение на моќта на својата интуиција проникна во регионите на говорот на иднината, а тоа е сон на секој вистински поет. Таа тројност на поетскиот говор (кондензирање на минатите искуства, создавање на современ говорен модел и обраќање кон идниот јазик) го прави поетот вечно незадоволен, бидејќи ниту еден час во неговиот говор не запира процесот на јазичното усовршување. Затоа, говорот често се јавува како тиранин, што би рекла американската поетеса Силвија Плат, токму затоа што и најсензационалното откритие претставува истовремено и процес на стекнување нови поетски искуства и повик да се сруши постигнатото.”

Според Ивановиќ, „Ацо Шопов не е радикален експериментатор, особено не затоа што му припаѓа на македонскиот јазик, во кој прво требаше да се создаде модерен говорен модел, а дури потоа да се деструктуира. Во таков еден прометејски зафат се појавуваат дивергентни аспирации. Степенот на надминување на постоечките модели беше во согласност со општото признание што македонската поезија го добиваше со текот на времето. Тоа значи дека со текот на времето и поетот можел сè повеќе да ги развива своите иновативни способности, иако никогаш не ги развил до тој степен што за неговата поезија би можело да се говори како за херметичка поезија. Со својот специфичен поетски говор, со сопствената внатрешна архитектура, Шопов ги воочил изразните можности на македонскиот јазик, но тоа воочување не се одразува толку на ниво на нормативната поетска граматика колку во сферата на инвентивното збогатување на претставите и поимите, односно на повисоко ниво на поетскиот говор.”

Прочитајте го оригиналниот текст на српскохрватски јазик објавен во Израз (Izraz, 1986, XXX, 1-2, str. 40-57).

_____________